Wat te doen bij een kat met blaasontsteking: Symptomen en Zorgtips

Inleiding

Blaasontsteking bij katten komt regelmatig voor door hun geconcentreerde urine. Katten drinken van nature weinig water, waardoor urine geconcentreerder wordt en de blaaswand kan irriteren. In de spreekkamer hoor je vaak dat blaasontsteking en urineweginfectie hetzelfde betekenen, maar bij katten wordt blaasontsteking meestal niet door bacteriën veroorzaakt. Bij jongere katten is de kans op een bacteriële blaasontsteking ongeveer 2%. Tijdige behandeling van blaasontsteking bij katten is belangrijk om ernstige gevolgen te voorkomen, zeker bij katers. Een bacteriële blaasontsteking is zelden de hoofdschuldige, maar kan voorkomen, vooral bij oudere katten.

Blaasontsteking bij katten

Blaasontsteking bij katten is een ontsteking van de blaas waarbij pijn, vaak plassen en soms bloed zichtbaar kunnen zijn. De meeste katten hebben geen echte bacteriële infectie: kattenurine bevat van nature bacteriegroei remmende stoffen en de hoge osmolariteit maakt bacteriegroei lastiger. Tegelijk kan diezelfde geconcentreerde urine juist blaasgruis en blaasstenen bevorderen, die de blaaswand irriteren. Overgewicht en inactiviteit zijn risicofactoren voor blaasontsteking bij katten. Katten hebben dus baat bij meer vocht, een schone kattenbak en een omgeving zonder onnodige stress.

Kat met blaasontsteking

Een kat met blaasontsteking toont signalen die per dier verschillen. Iedere kat laat klachten anders zien en katten meestal verbergen pijn tot het echt niet meer gaat. Denk aan vaker plassen, kleine plasjes, klagelijk miauwen op de kattenbak, veelvuldig likken aan de geslachtsdelen, onzindelijkheid en soms rode sporen of druppels bloed. In ernstige gevallen kan een kater een verstopte plasbuis ontwikkelen; dan is snel handelen essentieel.

Oorzaken van blaasontsteking

Blaasontsteking kent verschillende oorzaken. Bij jonge katten is een bacteriële infectie zeldzaam; bij oudere katten, dieren met suikerziekte of na katheterisatie zien we het vaker. Bij katers kan een smalle plasbuis sneller dichtslibben door gruis. Daarnaast spelen stress, te weinig drinken en te weinig plassen een grote rol. Een zwangere of pasgecastreerde kat kan meer stress ervaren, wat het risico op blaasontsteking verhoogt. De oorzaken blaasontsteking liggen vaak in een combinatie van factoren: voeding, omgeving, kattenbak, leeftijd en eventuele aangeboren afwijkingen. Deze verschillende oorzaken vragen om een plan op maat.

Bacteriële infectie

Een bacteriële infectie is bij de kat zelden de primaire aanleiding; blaasontsteking wordt bij de kat zelden veroorzaakt door bacteriën. Toch komt bacteriële blaasontsteking voor, vooral bij oudere katten of dieren met onderliggende oorzaak zoals suikerziekte. In dat geval is een bacteriële kweek uit steriel verkregen urine verstandig. Zonder kweek is het risico groot dat antibiotica de verkeerde bacteriën niet raken of juist resistentie uitlokken. Zie je pus, sterke geur of vertoont je kat koorts, dan kan er daadwerkelijk bacteriën in de urine zitten en is gericht behandelen nodig.

Idiopathische blaasontsteking

Idiopathische blaasontsteking betekent dat er geen aanwijsbare oorzaak te vinden is. Het lichaam reageert overdreven op prikkels; stress, geconcentreerde urine en omgevingsfactoren lijken de blaaswand gevoeliger te maken. Bij 60 tot 70% van de katten met blaasontsteking is de oorzaak idiopathisch, wat betekent dat er geen aanwijsbare oorzaak is voor de klachten. Bij de meeste katten met idiopathische blaasontsteking wisselen betere en slechtere dagen elkaar af. Bij FIC zien we vaak dat klachten na 7-10 dagen vanzelf verdwijnen, met of zonder behandeling. De meeste katten met een idiopathische blaasontsteking herstellen spontaan binnen 5-10 dagen, met of zonder medicatie. De klachten vlammen op en zakken weer weg, maar zonder aanpak van de triggers komt de blaasontsteking vaak terug.

Idiopatische blaasontsteking

Blaasgruis zijn kleine kristallen die de blaaswand irriteren; op den duur kunnen ze samenklonteren tot blaasstenen. Bij 20 tot 30% van de blaasontstekingen wordt blaasgruis of -stenen als oorzaak aangetroffen. Blaasgruis behandelen doe je meestal met speciaal dieetvoer, veel vocht en consequent schoonhouden van de kattenbak. Antibiotica hebben bij de meeste katten met blaasontsteking geen zin omdat de oorzaak meestal geen bacteriële infectie is. Blaasstenen kunnen soms worden opgelost met voer, maar geregeld is aanvullende behandeling nodig. Bij katers kan gruis de urethra afsluiten; bij een bak die schoon lijkt en een kat die perst maar nauwelijks iets doet, is er kans op obstructie.

Blaasgruis en blaasstenen

Blaasgruis zijn kleine kristallen die de blaaswand irriteren; op den duur kunnen ze samenklonteren tot blaasstenen. Bij 20 tot 30% van de blaasontstekingen wordt blaasgruis of -stenen als oorzaak aangetroffen. Blaasgruis behandelen doe je meestal met speciaal dieetvoer, veel vocht en consequent schoonhouden van de kattenbak. Blaasstenen kunnen soms worden opgelost met voer, maar geregeld is aanvullende behandeling nodig. Bij katers kan gruis de urethra afsluiten; bij een bak die schoon lijkt en een kat die perst maar nauwelijks iets doet, is er kans op obstructie.

Onderliggende oorzaak

Soms is er een andere oorzaak die blaasontsteking in stand houdt: poliepen, tumoren, aangeboren afwijkingen, pijn elders (bijvoorbeeld artrose) of hormonale effecten. De dierenarts beoordeelt dit met lichamelijk onderzoek, urine onderzoek, een echo of röntgen en waar nodig bloedonderzoek. Hoe beter de onderliggende oorzaak in beeld, hoe gerichter katten behandeld kunnen worden.

Symptomen van blaasontsteking

Bij blaasontsteking kat zie je uiteenlopende signalen. De symptomen blaasontsteking kat zijn niet bij iedere kat hetzelfde, en bovenstaande symptomen komen niet altijd tegelijk voor. Let op:

• Vaker plassen of juist heel vaak kleine plasjes.

• Persen zonder resultaat en klagelijk miauwen.

• Bloed in de urine.

• Veelvuldig likken rond de geslachtsdelen.

• Onrust in de buurt van de kattenbak, soms mijdgedrag.

• Kat plast ineens op andere plekken in huis (huis plast).

• Bij katers: pijnlijk buikje, onrust, braken, lethargie.

Niet elke kat met blaasontsteking vertoont alle signalen. In gevorderde stadia zijn symptomen duidelijker zichtbaar, en bij verstopping komt er niets of slechts druppels. Een kat gevonden met bloedsporen bij de bak verdient directe aandacht. Als je kat vermoedt dat de kattenbak pijn betekent, kan hij of zij de bak gaan mijden; dat verergert de klachten.

Blaasontsteking bij de kat: wanneer is het spoed?

Een kat die perst zonder resultaat, weinig of geen urine produceert, sloom wordt of blijft miauwen, kan een spoedgeval zijn. Dit geldt vooral voor katers, omdat hun plasbuis nauwer is. In ernstige gevallen kan de blaas overrekken of zelfs scheuren, en raken de nieren beschadigd. Bel direct de dierenarts als je kat niet kan plassen of aanhoudend perst.

Diagnose en behandeling

Bij vermoeden van urineweginfectie of blaasontsteking bekijkt de dierenarts eerst de algehele conditie en doet lichamelijk onderzoek. Urine onderzoek is onmisbaar: we bepalen soortelijk gewicht, pH waarde, bloed, eiwit, glucose en bekijken het sediment op kristallen en cellen. Zo onderscheiden we idiopathische blaasontsteking, blaasgruis, blaasstenen of bacteriële blaasontsteking. Bij verdenking op bacteriële infectie volgt een bacteriële kweek om het juiste antibioticum te kiezen. Soms is aanvullend beeldvormend onderzoek nodig om andere oorzaak uit te sluiten.

Katten behandeld: wat werkt echt?

De meeste katten herstellen goed als de basis op orde is: pijnstilling waar nodig, meer drinken, vaker plassen stimuleren en stress verlagen. Het geven van pijnstillers kan de klachten van een kat met blaasontsteking verlichten. Antibiotica hebben bij de meeste katten met blaasontsteking geen zin als er geen bacteriën aantoonbaar zijn. Blaasgruis behandelen doe je met speciaal dieetvoer en goede hydratatie. Is er wel een bacteriële infectie, dan helpt gerichte therapie op basis van de kweek. Denk ook aan preventieve behandeling in de zin van leefstijlaanpassingen: duidelijke routine, voldoende kattenbakken en een rustige plek.

Feline idiopathische cystitis

Feline idiopathische cystitis is de meest voorkomende vorm van blaasontsteking zonder aanwijsbare oorzaak. Stress speelt een centrale rol. Je ziet vaak hetzelfde patroon: vaker plassen, kleine plasjes, persdrang, soms bloed, en periodes waarin het beter lijkt te gaan. De blaasontsteking gaat geregeld in 5–10 dagen weer liggen, maar zonder stressreductie en betere vochtinname keert het vaak terug. Bij deze katten is het management belangrijker dan pillen.

Feline idiopathische

De term “feline idiopathische” verwijst simpelweg naar “bij de kat, zonder bekende oorzaak”. De hypothese is dat stresshormonen de beschermlaag van de blaaswand aantasten, waardoor normale stoffen in de urine de wand intenser prikkelen. Daarom staat stressverlaging – spel, voorspelbare routine, veilige schuilplekken – voorop, naast meer vocht en een schone kattenbak.

Kat plast: wat betekent dat gedrag?

Als een kat plast buiten de bak, is dat geen onwil. Plassen kan pijnlijk zijn en de kat koppelt de kattenbak aan pijn. Stress bij katten kan moeilijk te herkennen zijn, omdat ze dit soms niet uiten. Soms lijkt het alsof de bak plast “schuld” is: de kat loopt, hurkt en doet niets. Vaak is dat een signaal van blaasontsteking of obstructie. Straf nooit; dat verhoogt stress en verergert de cyclus. Plaats extra bakken, houd ze brandschoon en laat je kat onderzoeken.

Bak plast: misverstanden en signalen

“De bak plast” hoor je wel eens als verkorting voor “de kat plast in de bak, maar doet niets of slechts druppels”. Zie je dit vaker, zeker met kleine plasjes of bloed, dan is evaluatie nodig. Katten zijn meesters in maskeren; neem subtiele veranderingen serieus. De meeste katten hervatten normaal gedrag zodra pijn en prikkels weg zijn.

Preventie van blaasontsteking

Preventie richt zich op meer drinken, vaker plassen en stressreductie. Hieronder de pijlers:

Voldoende kattenbakken en een rustige plek

Zorg voor voldoende kattenbakken (aantal katten + 1), met een lage instap voor oudere katten en een ruim oppervlak voor grote katten. Zet ze op een rustige plek, goed bereikbaar en ver van voer en water. Een schone bak stimuleert vaker plassen. Automatisch scheppende systemen helpen daarbij: bekijk bijvoorbeeld onze categorie automatische kattenbakken voor modellen die de bak na elk bezoek reinigen. Minder geur en minder werk verlaagt stress bij katten.

Meer drinken en speciaal dieetvoer

Meer vocht verdunt de urine en verlaagt de kans op blaasgruis en blaasstenen. Katten moeten voldoende water drinken om het risico op blaasontsteking te verlagen. Bied natvoer, meerdere waterpunten en liefst stromend water via een fontein. Overweeg – in overleg met de dierenarts – speciaal dieetvoer om kristallen op te lossen of te voorkomen en de pH waarde te sturen. Meng nooit verschillende merken dieetvoer tegen blaasgruis: dat kan de werking tegenspreken. Heeft je kat expliciet blaasgruis, dan is consequent voeren cruciaal om blaasgruis te behandelen en terugval te voorkomen. Het creëren van een schone en rustige omgeving voor de kattenbakken is essentieel.

Stress verlagen

Stress is een grote trigger voor idiopathische blaasontsteking. Creëer voorspelbare routines, speel dagelijks en bied verticale hoogte en verstopplekjes. Gebruik waar nodig synthetische feromonen (bijvoorbeeld een verdamper) om spanning te dempen. Een overmatige respons op stress- en angstsituaties kan leiden tot een verhoogde afgifte van stresshormonen bij katten met FIC. Geef voldoende kattenbakken, zeker als er een andere kat in huis is, zodat er geen concurrentie is om de toiletten.

Slim schoonhouden

Katten kiezen consistent schone bakken. Handmatig scheppen kan natuurlijk, maar wie minder gedoe wil, kan overstappen op een automatisch systeem. Lees ter inspiratie: Hoe vaak kattenbak verschonen? en De makkelijkste manier om de kattenbak schoon te houden. Handige hulpmiddelen zoals matten, filters en schepjes vind je bij kattenbakaccessoires.

Schoonmaken van de urine (geur & hygiëne)

Maak geplaste plekken eerst schoon met Biotex groen en droog goed. Herhaal schoonmaken met Biotex en droog opnieuw. Verstuif vervolgens alcohol (70%) op de plek met een plantenspuit en laat aan de lucht drogen. Herhaal de alcoholbehandeling indien nodig om de urinegeur zo goed mogelijk te verwijderen. Test altijd op een onopvallende plek van je materiaal. Houd daarnaast de kattenbak zelf geurvrij; dat stimuleert vaker plassen en voorkomt mijden.

Spoedgevallen

Een kater met blaasontsteking kan een verstopte urinebuis ontwikkelen, ook bij FIC. Een verstopping voorkomt urinepassage, waardoor de kater niet meer kan plassen. Dit is een spoedgeval: direct contact opnemen met de dierenarts. Langdurige verstopping kan leiden tot nierbeschadiging, blaasruptuur en zelfs de dood. Katers met persen zonder resultaat, pijn en onrust moeten dezelfde dag gezien worden. Als een kat blaasstenen heeft, is een blaasoperatie nodig om deze te verwijderen.

Nazorg en follow-up

Na behandeling is het belangrijk om de kat regelmatig te laten controleren. Volg de instructies van de dierenarts voor nazorg en plan tijdig controle van de urine. Houd je kat in de gaten: keren symptomen terug (vaker plassen, kleine plasjes, bloed, onrust), neem dan direct contact op. Een gezonde leefstijl met voldoende spel, beweging, routine en speciaal dieetvoer helpt om blaasontsteking te voorkomen. Katten hebben daarnaast baat bij een bak die altijd schoon is; een betrouwbare optie is de Zelfreinigende Kattenbak XXL 2025. Voor wie handmatig wil blijven scheppen maar minder gedoe wil, zijn er ook oplossingen in de blogs over semi-automatische kattenbakken.

Meer lezen over plasproblemen

Gaat je kat vaak naar de bak maar komt er weinig of niets? Lees ook: Waarom je kat vaak naar de kattenbak gaat maar niks doet. Die gids helpt je de signalen sneller te herkennen en te bepalen wanneer je direct de dierenarts moet bellen.

Conclusie

Blaasontsteking bij katten is een veelvoorkomende aandoening met verschillende oorzaken. De meeste katten hebben geen bacteriële infectie, maar kampen met idiopathische blaasontsteking of irritatie door blaasgruis en blaasstenen. De sleutel ligt in tijdig herkennen, goed urine onderzoek, en een aanpak die focust op pijnstilling, meer drinken, vaker plassen en stressverlaging. Raadpleeg altijd een dierenarts bij vermoeden van blaasontsteking of urineweginfectie. Met de juiste zorg, genoeg en schone kattenbakken, stromend water en – waar nodig – speciaal dieetvoer, gaat blaasontsteking meestal de goede kant op en kan je kat comfortabel, veilig en gezond blijven.